Stadswandeling

De Oude Binnenstad

       

Bij De Mortel gaan we rechtsaf dat van de Weversplaats loopt tot aan de Keizerstraat of wat daar nu van over is dankt zijn naam aan een perceel grond dat Mortel heette misschien was dat ooit een moeras dat ook wel 'moor' genoemd werd. Voor wie weet hoe gemakkelijk woorden in vroeger tijd verbasterd werden zal het geen verwondering wekken als zou blijken dat de straatnaam oorspronkelijk van moeras komt maar hoe het ook zij het perceel De Mortel is ouder dan de stad zelf.     Aan de rechterkant de oude Mortelkazerne bestemd voor de cavalerie zij werd in 1744 gebouwd tegelijk met drie andere kazernes ze hadden alle vier een eerste steen die vier stenen bleven bewaard hier zit hij nog altijd in de voorgevel. In 1913 ontstond brand op de bovenverdieping het was een zware brand velen en niet alleen uit 's-Hertogenbosch kwamen er naar kijken hij was van verre te zien. Tussen het geloei der vlammen door hoorde men regelmatig knallen waardoor het vermoeden ontstond dat er daarboven munitie was opgeslagen verder dan het dak kwam de brand niet maar dat dak werd dan ook geheel vernietigd. Een vijftiental jaren geleden werd de kazerne verbouwd tot appartementencomplex waarbij opnieuw een hoge kap op het gebouw is geplaatst in de vorm van de oorspronkelijke kap die door brand was verwoest in 1913 en sindsdien was vervangen door een plat dak.       Verderop in deze straat was vroeger aan de linkerzijde de achterkant van de Synagoge de eerste vermeldingen over Joodse inwoners in 's-Hertogenbosch dateren uit de vroegste periode van de stad met acht eeuwen geschiedenis is deze Joodse gemeente de oudste van de noordelijke Nederlanden, rond 1795 bevonden zich diversehuis synagogen binnen de stad pas in 1823 werd in dit gebied genaamd 'de Mortel' een groot Joods bedehuis gebouwd in opdracht van mr. Bernardus Hartogensis. In 1886 werd deze synagoge naar ontwerp van I. Gosschalk geheel herbouwd in de vorm zoals deze nu is bewaard een driezijdig gesloten eenbeukig zaalruimte met vrouwenbalkon de wanden geleed met gestucte pilasters. Het meubilair na de tweede wereldoorlog overgebracht uit de voormalige synagoge van Zaltbommel is bij de restauratie in 1996 grotendeels opnieuw ter beschikking gesteld voor de herbouw van synagogen elders de bruinrood geschilderde grote heilige Arke is bewaard gebleven evenals de marmeren Tien Geboden tafelen daarnaast bevindt zich een marmeren gedenkplaat ter herinnering aan een bezoek door koningin Wilhelmina en koningin-moeder Emma in 1918. Sinds 1996 is de synagoge in gebruik als kleine concertzaal (Toonzaal).     We lopen nu over de Anna Frankplein genoemd naar Annelies Marie Frank geboren 1929 en overleden 1945 in Bergen Belsen. Was een meisje van Duistjoodse afkomst dook met haar familie onder in Amsterdam tijdens de Tweede Wereldoorlog en is bekend door haar dagboek dat in tientallen talen werd vertaald onder titel "Het Achterhuis". Op het pleintje daar staat op een tegel bij de Vredespaal een tekst uit haar dagboek.       Ook aan het plein de Rijksarchief Noord-Brabant  opgetrokken in een mengvorm van neogotiek en neorenais-sance met toepassing van een zelfdragend ijzerskelet het hoofdgebouw aan de Water-straat werd ontworpen in 1880 en gebouwd van 1881 tot 1883. Het nieuwe gebouw bleek spoedig te klein en al in 1886 maakte Van Lokhorst de plannen voor een uitbreiding met een zijdepot en een achterdepot aan het huidige Anne Frankplein het werk werd eind 1887 aanbesteed  de oplevering had plaats in augustus 1889. Het exterieur van het archief is in de loop der jaren nauwelijks gewijzigd.