Stadswandeling

 Geschiedenis

 Binnendieze

 Sint-Janskathedraal

 's-Hertogenbosch

 Vestingstad in het groen

 Bossche wijken

 Oeteldonk

  De Geschiedenis

  De Wandeling

  Wegwijs in Oeteldonk

  De Grote Optocht

  De Oeteldonkse Jeugdcarnaval

 Evenementen

Oeteldonk

De Geschiedenis

       

Inleiding - Oeteldonk kent een rijke historie, die begint aan het einde van de negentiende eeuw. Maar: de historie van het carnaval in ’s-Hertogenbosch gaat nog veel verder terug! In de eeuwen voor de stichting van Oeteldonk werd een stevig fundament gelegd, waarop Oeteldonk verder uitgebouwd kon worden.

       

De periode tot 1882

     

Vastenavond - Carnaval, of "vastenavond", bestaat al sinds de Middeleeuwen. De voornaamste verklaring voor het ontstaan van het feest is dat mensen blij waren dat de dagen, na de vaak barre winters, weer langer werden. Een donkere periode werd afgesloten en er werd aan een periode van

voorspoed begonnen. In de lente gaat immers alles weer groeien en bloeien en zal er dus weer voedsel in overvloed zijn: reden genoeg om de bloemetjes eens flink buiten te zetten!

    

Het schilderij Het gevecht tussen Carnaval en Vasten Pieter Brueghel. Carnaval en Vasten was het gevecht tussen vrome hongerlijders en liederlijke feestvierders. In de wereld waarin Pieter Bruegel leefde was de strijd voor het bestaan een dagelijkse zorg. Op de vraag wat we morgen zullen eten was dan ook niet zo eenvoudig een antwoord te vinden.

   

Het woord “Vastenavond” of “Vastelavond”, zoals carnaval vaak ook wel wordt aangeduid, komt van het Germaanse woord “Faselen”, dat met vruchtbaarheid te maken heeft. Eigenlijk was carnaval van oudsher dus een feest waarin de mensen vooral het lengen van de dagen en de vruchtbaarheid van gewas, mens en dier vierden. Pas later is carnaval onder invloed van de Rooms Katholieke Kerk direct gekoppeld aan de kerkelijke kalender en de vastenperiode. De overeenkomst tussen de woorden “faselen” en “vasten” kwam de Kerk dan ook helemaal niet slecht uit. Tijdens het feest, zo vlak voor de Vastentijd, konden de mensen zich nog eens goed uitleven voor de sobere veertig dagen van het vasten begonnen. Er zijn, onder meer in het Mirakelboek van de Sint Jan, bewijzen gevonden dat al in 1444 gesproken werd over “vastelavond”. Kortom: het feest wordt in ’s-Hertogenbosch

al meer dan 550 jaar gevierd en zit dus al eeuwenlang in het bloed van de Bosschenaren! Carnaval werd in de Middeleeuwen overigens wel op een geheel andere wijze gevierd dan nu het geval is. Zo is van een van de belangrijkste hedendaagse elementen van het carnaval, de optochten, niet bekend

of deze ook tijdens de Middeleeuwen voorkwamen. Wel vonden openbare toneelvoorstellingen, spelen en hanengevechten plaats. Van verkleedpartijen, die ook nu nog volop plaatsvinden, was ook in de Middeleeuwen al sprake. De mensen verkleedden zich als geestelijken en andere gezagsdragers, die zo dus openlijk werden bespot. In onder meer 1512 en 1565 werden verboden tegen dit soort verkleedpartijen uitgevaardigd. Dat betekende echter niet dat het carnaval uit ’s-Hertogenbosch kon worden verbannen.

     

De “Staatse” Periode - Na de verovering door Frederik Hendrik in 1629 kwam de vastenavond viering op een laag pitje te staan. De feesten werden verboden maar verdwenen toch niet helemaal. Dat blijkt wel uit het feit dat ieder jaar weer nieuwe verboden moesten worden uitgevaardigd. Wederom een voorbeeld dat carnaval onlosmakelijk verbonden is met het leven in de stad ’s-Hertogenbosch en haar inwoners.

    

Boerenbruiloft met optocht door de Polderclub. Wagen met schip 'Nieuwe Zorg'. Tegen het stadhuis op een bord bevinden zich affiches van Casino en de oeteldonksche Club.

        

De Franse tijd en daarna - In de Franse tijd (einde van de 18e eeuw) werd de manier waarop carnaval werd gevierd uitbundiger en omvangrijker. De Fransen brachten godsdienstvrijheid en gelijkheid, dus ook het katholieke vastenavondfeest mocht weer “aan de oppervlakte komen”. Dat neemt niet weg dat uitwassen hardhandig de kop werden ingedrukt als dat nodig was en er strenge verboden golden. Toch was sprake van een bloei ten opzichte van de “Staatse”

periode. Optredens in de open lucht werden toegestaan, zodat ook toen al van “straatcarnaval” sprake

Advertentiebord van de Oeteldonksche club van 1882 ten behoeve van de ledenwerving. Origineel bij Aauw Archief Stichting Oeteldonksche Club van 1882

was. Er verschenen carnavalskrantjes, waarin de draak werd gestoken met de bovenklasse van de samenleving en op parodiërende wijze over dagelijkse gebeurtenissen werd verteld. Er werden bals georganiseerd in sociëteiten en bij verenigingen, vaak bedoeld voor de gegoede burgerij. Dat was echter niet voor iedereen weggelegd. De “gewone” burger vierde het feest dan ook gewoon thuis, in het café of op straat. Het carnavalsfeest zoals de normale burger dat vierde, liep vaak uit de hand. Er was bijvoorbeeld sprake van buitensporige openbare dronkenschap en vechtpartijen. Tegen deze "mis-standen" kwam in 's-Hertogenbosch eind 19e eeuw veel verzet vanuit de burgerij. Een herhaaldelijk verzoek aan de gemeente om het feest te verbieden strandde, omdat ondernemers en de bevolking het feest toen al zo massaal omarmd hadden, dat de gemeente er niet meer omheen kon. Toen in 1881 ook de geestelijkheid, bij monde van bisschop Mgr. A. Godschalk, zich er zich mee bemoeide was dat aanleiding voor enige Bosschenaren uit de gegoede middenstand om maatregelen te nemen ter bescherming van het volksfeest. In plaats van wat de bisschop had beoogd (namelijk het verdwijnen van het feest), zorgde de inmenging van de bisschop er juist voor dat carnaval een enorme impuls kreeg: het was gewoon olie op het vuur! Uiteindelijk was het “verbod” van de bisschop een van de belangrijkste redenen voor de stichting van het Durp Oeteldonk.

     

De prinsenwagen in de optocht van 1892 langs de Zuid-Willemsvaart met prins Amadeiro II

In 1952 de erkenning van de burgerlijke overheid door de eerste officiële ontvangst ten stadhuize van Z.K.H. Prins Amadeiro

home

2Volgende

Website informatieGastenboek

Foto's copyright © bij groetenuitdenbosch.nl