HISTORIE VAN 'S-HERTOGENBOSCH

Geschiedenis

De Historie van 's-Hertogenbosch

Nadat in 1559 door Paus Paulus IV 's-Hertogenbosch tot bisdom wordt opgericht wordt de 1e Bisschop van 's-Hertogenbosch benoemd. Het is Franciscus van de Velde, beter bekend als Sonnius. Het grootste probleem van Sonnius is dat de Bisschop van Luik zich hevig verzet tegen het bisdom 's-Hertogenbosch. 9 Jaar later wordt Sonnius tot Bisschop van Antwerpen benoemd.

Zilveren rederijkersinsigne van Moyses Bosch, vermoedelijk uit 1542. (Noordbrabants Museum)

De rederijkerskamer Moyses Vierighe Bosch wint in 1561 op het Antwerpse Landjuweel het grootste ooit gehouden de eerste prijs met het esbattement 'Den Patroon van den Alvinnen' deze grote eer wekt bij andere kamers veel weerstand omdat Moyses Bosch een betrekkelijk jonge kamer is. Bij terugkomst in 's-Hertogenbosch worden de spelers op grootse wijze door overheid en burgers ontvangen Moyses Bosch is nu aan de beurt om een landjuweel te organiseren door de politieke onrust en de opstand zal het er echter niet van komen.

In 1566 breekt de beeldenstorm uit in 's-Hertogenbosch de Sint Jan wordt daarbij ernstig beschadigd ook de andere kerken, kloosters en kapellen hebben te lijden onder de aanvallen. Enige kleinere belangrijke zaken worden vanuit de Sint-Jan op het stadhuis in

veiligheid gebracht. Eén klooster blijft gespaard. Het is het klooster van de Alexianen; juist dit jaar hebben zij de zorg voor de weeskinderen op zich genomen. Juist daarom worden zij gespaard. De oproerkraaiers zullen veelal in 1567 de stad verlaten, toen de landvoogdes een streng plakkaat tegen 's-Hertogenbosch uit zou vaardigen. Degenen die dat niet zouden doen, worden veelal ter dood veroordeeld of verbannen.

Op 22 augustus 1566 breekt in 's-Hertogenbosch de beeldenstorm uit. De Sint-Jan als belangrijkste kerk wordt daarbij ernstig beschadigd. (stadsarchief)

De afkondiging van de Unie van Utrecht, vanaf het bordes van het Bossche stadhuis. (Noordbrabants Museum)

In 1579 wordt in De Nederlanden twee Unie's gesloten die van Atrecht (6 jan.) en die van Utrecht (23 jan.). Het zuiden kiest voor het handhaven van de katholieke godsdienst en trouw aan Spanje het noorden kiest voor onafhankelijkheid van Spanje ’s-Hertogenbosch kiest op 1 juli 1579 voor trouw aan Spanje. Op die dag zwicht het stadsbestuur voor de calvinistische pressie o.l.v. Agylaeus en kondigt vanaf de pui van het stadhuis de Unie van Utrecht af. Tijdens deze openbare afkondiging valt er ergens op de Markt een schot...

gericht op het calvinistische Schermersgilde er wordt teruggeschoten en vele andere schoten volgen de spanning die er sinds januari in de stad heerst ontlaadt zich de burgerstrijd duurt uren en beter bekend als de Schermeroproer. Bij het invallen van de nacht worden er veertig doden en honderdtwintig gewonden geteld daar schrikt men toch wel van. Daags daarop 2 juli komt een bode uit Maastricht met de boodschap dat Parma die juist deze stad veroverd heeft op weg is naar Den Bosch dit leidt opnieuw tot een paniekstemming die tot gevolg heeft dat de Bossche calvinisten wegvluchten de stad uit. Het stadsbestuur belooft hen dat zij altijd terug mogen keren waarbij zij hun huidige rechten mogen behouden onder de vertrekkende is Henricus Agylaeus die in 1595 in Utrecht als raadsheer zal overlijden.

Nadat er vanaf 1576 pogingen in het werk gesteld zijn om voor 's-Hertogenbosch een Munt te verkrijgen lukt dit eerst definitief na de Vrede van Keulen. Op 28 februari 1580 krijgt de stad toestemming munten te slaan Jan de Leeuw is de eerste muntmeester. In zijn werkperiode 1581-1584 slaat hij 23.582 gouden en zilveren munten en 784.502 koperen exemplaren. In de Hertogstad worden onder leiding van in totaal zes muntmeesters van 1581 tot 1624 munten geslagen.

Een door Hans van de Ven geschilderde voorstelling van de torenbrand, die in de avond van 25 juli 1584 de Sint Jan teisterdew. (stadsarchief)

Op 25 juli 1584 gebeurt er iets rampzaligs: op dezelfde dag dat overdag het 'Te Deum Laudamus' wordt gezongen wegens het vermoorden van Willem van Oranje de Zwijger slaat er 's avonds om 11 uur de bliksem in de toren van de Sint-Jan. De hoge middentoren die van hout is gebouwd brandt geheel af in de kerk ontstaat veel schade omdat de toren op het schip valt. Ook de westertoren raakt in brand de klokken vallen uit de torens het oxaal en vele altaren verbranden 's Nachts om 2 uur is de brand uitgewoed.

Op 19 januari 1585 in de vroege morgenuren naderen de Staatse troepen onder leiding van de graaf van Hohenlohe ongemerkt de Vughterpoort als de poortwachter de poort opent en de brug neerlaat wordt hij overmeesterd. De Staatsen trekken door de Vughterstraat in de richting van de Markt de poortwachter is intussen bijgekomen en beseft direct wat er aan de hand is. Eerst sluit hij de Poort en vervolgens slaat hij alarm de wakker geschrokken Bosschenaren vallen direct aan en verjagen de vijand uit de stad. Veel soldaten moeten zich het vege lijf redden door vanaf de stadsmuur recht in de koude gracht te springen. De graaf van Hohenlohe moet zich terugtrekken maar vestigt zich op het fort Crevecoeur zodat hij een bedreiging voor de stad blijft vormen.

Deze afbeelding is afkomstig uit het boek 'Oorspronck, begin ende vervolgh der Nederlantsche Oorlogen' van Pieter Bor, uitgegeven in 1629. (stadsarchief)