HISTOTIE VAN 'S-HERTOGENBOSCH

Geschiedenis

De Historie van 's-Hertogenbosch

In 1868 is 's-Hertogenbosch voor het eerst per spoor bereikbaar! Op 1 november komt er vanuit Boxtel een trein naar het Bossche station. Twee jaar later (in sept. 1870) wordt de lijn doorgetrokken naar Utrecht. Het oversteken van de vele rivieren levert dit tijdverlies op. In juni 1881 wordt de lijn

Vooraanzicht van het tweede stationsgebouw van Eduard Cuypers. (stadsarchief)

Op 14 september 1874 dient minister Weitzel een wetsontwerp in waarin voorgesteld wordt de vesting 's-Hertogenbosch op te heffen de wet wordt aangenomen. 's-Hertogenbosch is niet meer omkneld door de stadspoorten en -muren en kan zich vrijelijk uitbreiden. Toch betekent dit niet dat er ongehinderd buiten de wallen gebouwd kan gaan worden. Jaarlijks heeft men in de wintermaanden nog steeds te kampen met overstromingen dat betekent dat in ieder geval de

Tilburg - 's-Hertogenbosch - Nijmegen in gebruik genomen. 's-Hertogenbosch is een spoorwegmiddelpunt geworden. In 1896 wordt Feestelijk het door Eduard Cuypers ontworpen station geopend het is het hoogtepunt van de stadsuitbreiding ten westen van de Dommel. Deze stadsuitbreiding staat bekend als 'het nieuwe terrein' en als 'het zand' de laatste naam is gebleven. L. Bogaerts is de eerste bewoner van Het Zand menigeen voorspelt hem een vroegtijdige dood omdat hij dagelijks de brug over de Dommel zou moeten passeren bij weer en wind bij nacht en ontij. Er is zelfs geopperd langs de leuningen van de Stationsbrug glazen tochtschermen te doen aanbrengen om het publiek tegen windvlagen te beschermen.

De Vughterpoort gezien vanuit de stad. De poort is gesloopt in 1891. (stadsarchief)

stadsmuren gehandhaafd moeten blijven niet om vijandelijke soldaten maar om het water te keren. Na 1874 zullen wel alle voorwerken en tenslotte de stadspoorten gesloopt worden omstreeks 1890 is dit werk voltooid.

De middeleeuwse vastenavondviering is gedurende eeuwen verboden geweest als zijnde een uitgesproken katholiek feest en de uitoefening daarvan

was verboden. Uit de zeventiende en achttiende eeuw zijn ons verboden bekend om bv. vermomd over straat te lopen in het midden van de negentiende eeuw is het Casino begonnen om (besloten) carnavalsbals te organiseren. Het straatcarnaval is gestimuleerd door de komst van Luikse glasblazers in de jaren 1850-1860 het carnaval dreigt echter te gaan ontaarden hetgeen ook geen wonder is het dagelijkse leven van de Bossche arbeider is niet bepaald rooskleurig het carnaval is een uitlaatklep. In 1882 wordt de Oeteldonksche Club opgericht het doel is de instandhouding en veredeling der alhier zoo populaire carnavalsfeesten. In het dorp Oeteldonk kan dat gaan gebeuren onder leiding van een pseudogemeentebestuur. Tijdens de eerste wereldoorlog is er geen openlijk carnaval gevierd sommigen willen dit handhaven anderen willen terug naar de openbare carnavalsviering. Lange discussies in de Gemeenteraad zijn er het gevolg van het blijft verboden zich te vermommen de optocht mag niet gehouden worden en de stad wordt 'drooggelegd'. In 1937 zal er weer een optocht trekken op de carnavalsmaandag.

Aankomst en Ontvangst van ZKH prins Amadeiro IV (Jan Bax). Koets voor het bordes met op de bok Driek Pakaon met vaandel van de Oeteldonksche Club. Op het bordes met wuivende steek: de prins. (stadsarchief)

De Bosschenaar Henri Bakker is in 1911 de eerste piloot van het Nederlandse leger met zijn vliegtuig 'De Condor' maakte hij ook vluchten vanuit een primitief kampement dat het leger in de omgeving van de Pettelaarse Schans heeft opgericht. Voor vele Bosschenaren was de vlucht vanuit dat kamp rondom de toren van de Sint-Jan de eerste kennismaking met een vliegtuig.

Bij de bevrijding van 's-Hertogenbosch in oktober 1944 door de 53e Welsh Devision wordt er zwaar gevochten velen sterven en velen raken gewond in de strijd. Een groot aantal gebouwen wordt vernield of zwaar beschadigd ook het station van Ed. Cuypers en de Leonarduskerk de kerk zal worden hersteld het station afgebroken. De oorlog heeft aan 515 Bosschenaren het leven gekost er zijn 722 huizen en gebouwen totaal verwoest of onherstelbaar beschadigd een kleine tienduizend percelen zijn licht beschadigd.

De Britse legerfotograaf Peter Handford was toevallig ter plaatse en vertelde: 'Ik zocht dekking achter de tank toen plotseling deze man te voorschijn kwam. Hij droeg onder beide armen twee meisjes. Ik dacht "waar komt deze man vandaan en waar denkt hij heen te kunnen gaan." (stadsarchief)

Het pand De Moriaan dreigt in 1960 te worden afgebroken de Bossche gemeenteraad heeft een dergelijk besluit genomen. Middels veel krantenpublicaties (in het gehele land) wordt de aandacht gevestigd op het oudst bewaard gebleven woonhuis in Nederland het gemeentebestuur

gaat overstag de Moriaan zal worden gerestaureerd.

Door de gemeente wordt een Structuurplan-1964 voor de binnenstad voorbereid 's-Hertogenbosch zal mee moeten gaan in de vaart der volkeren. De Binnendieze wordt gedempt er overheen worden nieuwe wegen dwars door de stad aangelegd opdat iedereen zo snel mogelijk het stadscentrum kan bereiken andere doorbraken zullen eveneens plaats moeten vinden. Ongeveer tegelijkertijd schrijft de minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen een brief waarin hij meedeelt dat er 623 Bossche panden in de monumentenlijst geplaatst dienen te worden. Het Bossche College van B&W vindt echter dat er slechts 106 monumenten in onze stad aanwezig zijn waarvan er bovendien 18 afgebroken moeten worden (in het kader van het genoemde structuurplan) Burgemeester en Wethouder stellen de Gemeenteraad voor 88 panden als monument te kwalificeren. De heren Bergé en van

der Eerden die hun strijd tegen het Structuurplan 1964 vanaf 1966 in de gemeenteraad hebben uitgevochten (middels 'Beter Bestuur' en 'Den Bosch 2000') vinden in 1971 dat dit plan voorgoed van de baan is en stappen uit de politiek. Anderen zijn die mening niet toegedaan de raadsgroepering Knillis wordt opgericht.

De Moriaan voor de restauratie. (stadsarchief)

De machinefabriek van Grasso vond in 1858 haar oorsprong in een smederij aan de Hinthamereind. Groter geworden en verhuisde het bedrijf later naar Vught maar keerde in 1913 terug waar het een nieuwe fabriekscomplex aan de Parallelweg betrok. (stadsarchief)

Door de terughoudende opstelling van het stadsbestuur gingen zowel de vestiging van Philips als van de eerste katholieke universiteit en Kweekschool aan haar neus voorbij. Na de Tweede Wereldoorlog werd de industrialisatie met kracht ter hand genomen. In 1960 waren de ambachtelijke bedrijven nagenoeg van het toneel verdwenen en was hiervoor grootschalige productie in de plaats gekomen. Voor het eerst sinds lange tijd kwam er een einde aan de grote structurele werkloosheid. Zelfbewust manifesteerde 's-Hertogenbosch zich op het toneel van de Brabantse economie. De voormalige gemeenten Bokhoven, Empel en Meerwijk, alsmede Engelen werden in 1971 met de gemeente ’s-Hertogenbosch samengevoegd. Door de fusie met de gemeente Rosmalen werd de grens van de honderdduizend inwoners overschreden. Ondanks alle groei bleef het historische karakter van de binnenstad redelijk intact het gemeentebestuur wil de komende jaren de culturele centrumfunctie versterken en uitbouwen. Zo zullen de historische vestingwerken waarvan nog veel over is worden gerestaureerd.